کلیدِ افزایش تقاضا برای صنایع دستی کجاست؟ - وبلاگ اطلس وب

به گزارش وبلاگ اطلس وب، فروش نداریم، مردم خرید نمی نمایند، خیلی ها میان فقط قیمت می نمایند و می روند و ... جملات کوتاهی هستند که اگر پایِ صحبت هایِ فعالان و شاغلان صنایع دستی بنشینید، ممکن است بارها از زبان آنان بشنوید.

مسائلی که اگر خطِ آنان را دنبال کنیم، به دلایلِ مختلفی می رسیم. از سیاست گذاری هایی که بیشتر جنسِ آرمان گرایانه دارند تا توقعِِ مادیِ فراوان از سویِ فعالان این حوزه. فارغ از این موارد اما سوالی که درباره صنایع دستی این روزها بیشتر فکرِ فراورینمایندگان و فعالان را به خود مشغول نموده، این است که چرا محصولات صنایع دستی فروشِ کمی دارند؟ به همین دلیل سوال دیگری نیز مطرح می گردد و آن این است که چگونه می توان تقاضا برای محصولات صنایع دستی را تحریک کرد؟

اعتیاد عقلانی، کلیدی برای افزایش تقاضا

گری بکر اقتصاددانِ آمریکایی است که نظریه اعتیاد عقلانی را ارائه نموده است. به واسطه این نظریه عده ای از پژوهشگران مانند حسن تحصیلی و فاطمه شاکری در آنالیزِ ویژگی هایِ اقتصادی صنایع دستی عنوان می نمایند که این هنر ـ صنعت به واسطه ارزش هنری ای که دارد، دارای ویژگی اعتیاد عقلانی در اقتصاد است.

طبق این ویژگی، مصرف نمایندگان و خریداران صنایع دستی و به طور کلی محصولات هنری، افرادی فرهیخته با سلایق ویژه هستند که برای افزایش تقاضایِ صنایع دستی و کالاهای هنری باید این نوع سلیقه خاص را در جامعه پرورش داد. دقیقا مانند مثالی است که همیشه در دنیایِ موسیقی نیز مورد توجه قرار می گیرد: موسیقی فاخر گوش کنید تا گوش تان به آن عادت کند. درباره صنایع دستی نیز می توان گفت هر قشر یا هر فردی مایل به خریداری محصولات این هنر ـ صنعت نیست و برای اینکه بتوانیم مقدارِ تقاضا برای صنایع دستی را تحریک کنیم، باید سلیقه افراد را به نحوی پرورش دهیم که بیشتر و بیشتر تمایلاتشان برایِ تقاضایِ محصولات آن تقویت گردد یا فراوریِ محصولاتِ صنایع دستی را به سمتی ببریم که سلایق متنوع تری را در خود جای دهد.

سیاست گذاری و فراوریِ بهینه یِ صنایع دستی

درباره این مسأله که صنایع دستی مشکلِ فراوری دارد یا فروش، نظرات گوناگونی از سویِ کارشناسان و پژوهشگران این حوزه مطرح شده است. یک پژوهشگر که عقیده دارد صنایع دستی ایران این روزها با مشکلِ فروش دست و پنجه نرم می نماید، پیش تر درباره یِ این موضوع به خبرنگار صنایع دستی ایسنا گفته بود: چیزی که می تواند بسترهای توسعه صنایع دستی را در سال 1401 به صورت اثربخشی با توجه به شرایط فعلی کشور مهیا کند، به عقیده بنده این هست که قانون حمایت از هنرمندان و فعالان صنایع دستی وارد فاز اجرایی گردد و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی امر ماده های 14 گانه این قانون را برای اجرایی شدن پیگیری کند.

فارغ از این موضوع که صنایع دستی مشکلِ فروش دارد یا فراوری، آنچه که برای بهبودِ شرایط این هنر ـ صنعت لازم است، سیاست گذاریِ مناسب به منظورِ فراوری بهینه محصولات صنایع دستی است. اما وقتی از فراوری بهینه و سیاست گذاری در این زمینه صحبت می کنیم، دقیقا منظورمان چیست؟

مواردی چند در بهینه سازیِ فراوری صنایع دستی ایفایِ نقش می نمایند. از جمله یِ این موارد تلفیقِ این هنر ـ صنعت با دستاوردهای دانش بنیان است که رییس جمهور نیز در بازدید از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر آن تأکید نموده بود. محمدرضا دشتی اردکانی (رییس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی) در گفت وگو با یکی از رسانه ها درباره این موضوع گفته است: در گذشته عمده فعالیت های حوزه صنایع دستی با دست و چشم انجام می گرفت، اما امروزه وجود صنعت لیزر در این زمینه بسیار تأثیرگذار بوده است و فراوری صنایع دستی را به برترین شکل ممکن برنامه ریزی نموده تا گردشگران از آن استفاده نمایند، لذا با وجود این اتفاق می توان سطح فراوری را با رعایت زیبایی، توجه به ظرافت، نازک بینی و نازک نگاری افزایش داد، بعلاوه با نگاه نو، برنامه ریزی و با استفاده از دانشمندان این رشته و فناوری های حوزه صنایع دستی و گردشگری می توان زمینه ترویج این صنعت را فراهم کرد.

علاوه بر این صنایع دستی مقوله ای است که در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و در کنارِ دو مورد دیگر یعنی میراث فرهنگی و گردشگری تعریف شده و این بدان معناست که صنایع دستی ارتباط تنگاتنگی با آنان دارد. فارغ از مسائلی که قرار گرفتنِ صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری در کنار یکدیگر ایجاد نموده، اما می توان برای بهبودِ شرایط، ارتباط آنان را با یکدگیر پررنگ تر کرد. به عبارتی دیگر صنایع دستی جزو صنایع خلاق محسوب می گردد که به واسطه یِ ارتباط تنگاتنگ با گردشگری می تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد و توسعه اقتصادی درون زا در یک کشور داشته باشد.

به همین دلیل بارها پیشنهاداتی مبنی بر راه اندازی ِ بازارچه هایِ صنایع دستی در کنارِ مراکز گردشگری مطرح شده اما به سببِ فروشِ محصولات غیرمرتبط هیچ گاه نتیجه بخش نبوده است.

از صنایع دستی صرفا توقعِ اقتصادی نداشته باشید!

یکی از انتقاداتی که از سویِ جمع محدودی از کارشناسانِ حوزه صنایع دستی نسبت به هنرمندان این حوزه مطرح می گردد این است که بعضی از آنان صرفا در پیِ برطرفِ مسائلی مانند بیمه هستند و نگاهی ریشه ای برای حلِ مسائل صنایع دستی ندارند.

به همین دلیل بعضی نظریه پردازان عقیده دارند که صرفا قصدِ مادی از هنر باعثِ اضمحلال آن می گردد و نباید صرفا با نگاهی مادی دست به خلق اثر زد. این نکته درباره تمامی هنرها از موسیقی گرفته تا صنایع دستی و رشته های مختلف هنرهای تجسمی صادق است. به این ترتیب رسالت والایِ هنر باید پرورش انسان باشد و به وسیله ثمرات معنوی و روانی، برای ارتقای کیفیت زندگی و در نتیجه افزایش بازدهی جامعه و کاهش هزینه ها، اقتصاد جامعه را کمک رساند.

در حقیقت با نگاه پرورشی به هنر سلیقه خاصی نیز تربیت می گردد که می تواند تقاضا برای محصولات صنایع دستی را نیز تحریک کند.

مواردی که به آن اشاره شد، پاره ای از نکاتی هستند که از سویِ پژوهشگران مختلفی نیز به آن اشاره شده اما کمتر در عمل مورد توجه قرار گرفته اند. آنالیز ویژگی های اقتصادی صنایع دستی، اثر قابلیت های نوین صنایع دستی بر جهش فراوری و عوامل موثر بر تداوم فعالیت در حوزه صنایع دستی تنها پاره ای از مقالاتی هستند که در آن پژوهشگران نیز به آنالیز این موضوعات پرداخته و اظهار نظر نموده اند.