تحقیقی درباره مذاهب فقهی و نگرش های طریقتی و اعتقادی، آنالیز جریان ها و گروه های اسلام گرای اهل سنت ایران - وبلاگ اطلس وب

به گزارش وبلاگ اطلس وب، کتاب اطلس توصیفی اهل سنت ایران با عنوان فرعی جغرافیا و جریان شناسی مذهبی اهل سنت ایران تالیف مهدی مسائلی از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شد. این کتاب در یک مقدمه و شش فصل به توصیف اهل سنت در ایران می پردازد.

کشور ایران دارای تنوع قومیتی و دینی فراوانی است، ولی با این حال طبق آمارهای رسمی بیش از 99 درصد جمعیت ایران مسلمان هستند. در میان جمعیت مسلمان ایران، شیعیان دوازده امامی اکثریت را دارند و اهل سنت در اقلیت هستند. با وجود آنکه اهل سنت ایران از جهت فقهی به دو مجموعه اهل سنت شافعی مذهب و حنفی مذهب تقسیم می شوند، ولی در هر کدام از این دو مجموعه، از جهت مذاهب اعتقادی، طریقت های تصوفی و جریان های سیاسی و اجتماعی تفاوت هایی میان پیروان آنها وجود دارد. آشنایی با تفاوت های موجود در میان اهل سنت ایرانی برای پژوهشگران و فعالان دینی فرهنگی بسیار مهم است و در ارتباط های فرهنگی و مذهبی باید مورد توجه قرار گیرد. با این حال، درباره گستردگی جمعیت و تنوع فکری و مذهبی اهل سنت ایران کار تحقیقاتی جامعی صورت نگرفته است و اطلاعات کمی در این زمینه وجود دارد.

مطالب گردآوری شده نیز غالبا با قضاوت هایی مذهبی و سیاسی همراه هستند و اطلاعات اطمینان آوری را ارائه نمی نمایند. در این کتاب کوشش شده با معین کردن جغرافیای اهل سنت ایران، تحقیقی توصیفی درباره مذاهب فقهی و نگرش های طریقتی و اعتقادی آنها ارائه گردد و جریان ها و گروه های اسلام گرای اهل سنت ایران آنالیز شوند.

مولف در مقدمه کتاب برای توصیف و جریان شناسی اهل سنت ایران، آنها را به دو مجموعه تقسیم کرد: اهل سنت شافعی: ایران در نیمه غربی و جنوب ایران پیرو مذهب شافعی هستند، شامل استان های گیلان و اردبیل (منطقه تالش)، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، بوشهر، هرمزگان و فارس.

اهل سنت حنفی: اهل سنت ایران از شمال شرقی تا جنوب شرقی کشور پیرو مذهب حنفی هستند، شامل استان های گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان. ولی در هر کدام از این دو مجموعه علی رغم اشتراک اهل سنت در مذهب فقهی، از نظر مذاهب اعتقادی و طریقت های تصوفی تفاوت هایی میان پیروان هر مذهب وجود دارد؛ مثلا تصوف و مرام های طریقتی موجود در میان اهل سنت شافعی در غرب کشور (با مرکز کردستان)، آنها را با شافعی مذهبان جنوب کشور (با مرکز هرمزگان) متفاوت می نماید.

در کتاب اطلس توصیفی اهل سنت ایران در تعریف اهل سنت می خوانیم: از اهل سنت با تعابیر سنی و اهل تسنن نیز یاد می گردد که آنها هم از اصطلاح اهل سنت اقتباس شده اند. اصطلاح اهل سنت ترکیبی از دو واژه عربی اهل و سنه است. واژه اهل در لغت به معنای کسانی است که از حیث نسبی یا دینی یا امور دیگری مانند خانه و شهر، با یکدیگر شریک یا مرتبط هستند، مانند اهل بیت که در پیوند خانوادگی شریک یکدیگرند یا اهل اسلام که در عقیده قلبی با هم مرتبط هستند.

از نظر اصطلاحی، تعبیر اهل سنت در طول تاریخ اسلام در جایگاه های متفاوتی به کار برده شده است. تاریخ دقیق پیدایش اصطلاح اهل سنت چندان روشن نیست؛ ولی مسلم است که در دو قرن نخست اسلامی اصطلاح اهل سنت وجود نداشته است و منشا به وجود آمدن آن، تقابل جریان نقل گرای اهل حدیث (اصحاب حدیث) با دیگر جریان های اسلامی خصوصا جریان عقل گرای معتزله بوده است؛ به گونه ای که در برهه ای از تاریخ اسلام لفظ اهل سنت با اهل حدیث مترادف بوده است.

انتشارات امیرکبیر کتاب اطلس توصیفی اهل سنت ایران با عنوان فرعی جغرافیا و جریان شناسی مذهبی اهل سنت ایران تالیف مهدی مسائلی را در 296 صفحه با قیمت 210 هزار تومان منتشر شد.