از قوچ مینیاتوری تا افعی شاخدار در غربی ترین منطقه تهران - وبلاگ اطلس وب

به گزارش وبلاگ اطلس وب، بیست و دومین تکه از مرکز به علت موقعیت جغرافیایی،اقلیمی و داشتن فضاهای کوهستانی،جنگلی و رودخانه هایش،از زیستگاه های متنوع تهران برای گونه های مختلف جانوری محسوب می گردد. آنالیز ها نشان می دهد بسیاری از حیوانات و جانوران از پرندگان تا حشرات و خزندگان این محدوده را برای اقامتگاهشان انتخاب می نمایند.

وبلاگ اطلس وب - ثریا روزبهانی: بیش از نیم قرن گذشته، زمین های کشاورزی، گندمزارها و باغات، غرب تهران را احاطه نموده بود، اما با توسعه شهر و قرار گرفتن این بخش در محدوده شهری باعث شد تا بخش قابل توجهی از این زیستگاه وسیع و متنوع از سوی شهر بلعیده و به جای آنها، کارخانه و شهرک ساخته گردد. بعلاوه بخش به جای مانده زیستگاه این گونه های جانوری هم دستخوش تغییرات شده است، اما اغلب این حیوانات این محدوده را به عنوان زیستگاه انتخاب می نمایند.

گزارش های خواندنی بیشتر را اینجا ببینید

براساس آمار و اسناد از سال 1310 به بعد کارگاه ها و کارخانه های صنعتی مانند کارخانه ارج، یکی پس ازدیگری در اطراف شهر به ویژه حاشیه غربی تهران سبز شدند. این موضوع در دهه 30 و 40 اوج گرفت که از جمله می توان به کارخانه شیر پاستوریزه، تأسیس 1333 و شرکت لبنیات پاک، تأسیس 1339، در جاده قدیم کرج یا بزرگراه فتح امروزی و ایران ناسیونال یا همان ایران خودرو، در سال 1341، در جاده مخصوص کرج یا بزرگراه شهید لشکری اشاره نمود.

اسماعیل کهرم کارشناس و استاد دانشگاه و فعال محیط زیست اعتقاد دارد توسعه مهاجرت به تهران باعث شد تا حیوانات و حشرات با تخریب و اشغال شدن زیستگاه شان به نقاط دورتر یا کوه و جنگل مهاجرت نمایند.او به انواع زیستگاه های غرب تهران به ویژه منطقه22 اشاره می نماید و می گوید: کتابی درباره پرندگان می خواندم که در آن نوشته بود تهران و حومه آن حدود 140 نوع پرنده داشت که لک لک، عقاب طلایی، شاهین، قرقی، کرکس، فلامینگو، عروس غاز، سینه سرخ، انواع فنچ و پریشاهرخ، از جمله آنها بود، اما اکنون چندگونه از این پرندگان همچنان هستند.

تا به امروز کسی درباره اینکه تهران امروز، چه گونه های جانوری دارد و چه گونه هایی از بین رفته و آنهایی که مانده اند، چه تعداد هستند، تحقیقی انجام نداده است، اما به طور کلی، 7 نوع زیستگاه داریم. از جمله کوهستان، درخت زار، رودخانه، تالاب و آبگیرها که در غرب تهران نیز وجود دارند. با توسعه شهر، جنگل های تهران به آسفالت تبدیل شدند و ساختمان های بلند مرتبه، جای درختان بلند و پرندگان را گرفتند. در واقع با توسعه شهرنشینی، زیستگاه حیوانات نابود می گردد.

منطقه22، زیستگاه گونه های متعدد جانوری

قطب گردشگری مرکز برای علاقه مندان به طبیعت شرایط مناسبی را ایجاد نموده تا بتوانند در کمترین فاصله از بافت شهری فرصت تماشای طبیعت با همه گونه های جانوری اش را داشته باشند. مرتضی کریمی فعال محیط زیست و ساکن منطقه22 درباره گونه های جانوری در این محدوده می گوید: در این محدوده، حیواناتی از جمله جوجه تیغی بزرگ، انواع مار مانند افعی شاخدار، خرگوش کوهی، موش کوهی، گربه وحشی، سگ های بدون صاحب، روباه و شغال زندگی می نمایند. چند وقت پیش ماری در این محدوده دیدم که حدود 50 سانتی متری طول داشت و نمی دانم که از چه نوع و گونه ای بود. در فصل زمستان نیز در ارتفاعات 5 ـ 6، گرگ دیده شده، البته جثه این گرگ ها کوچک تر است و به آنها گرگ شغالی می گویند. بلبل خرما، پرستو، کبوتر چاهی، شانه به سر، کلاغ، جغد و خفاش نیز از جمله پرنده هایی هستند که در این محدوده و در ارتفاعات زندگی می نمایند. پرندگانی مانند عقاب نیز در این محدوده دیده شده است. بعلاوه نزدیک فصل بهار، درناهای مهاجر به اینجا می آیند. علاوه براین ویژگی ها، دره ای پر از کبک نیز در اینجا وجود دارد و در موقعیت جنگلی چیتگر گونه های فراوانی در کنار جانورانی مانند خرگوش و سنجاب و موش کوهی یا کلاغ، بلبل، کبوتر و حیواناتی از این دست زیست می نمایند. بعلاوه حیوانات خاص و گونه های مجذوب کنندهی در این مکان سکونت دارند که افعی شاخدار از جمله آنهاست. نژاد و گونه های از انواع مار نیز در ارتفاعات حریم منطقه دیده شده است. البته در این ارتفاعات چند جفت عقاب و پرنده های شکاری مانند قرقی و شاهین و قوش و کبک هم زندگی می نمایند.خار پشت یا همان جوجه تیغی، گرگ، کفتار، شغال، روباه و راسو نیز در منطقه دیده شده اند.

کریمی با بیان اینکه اغلب این حیوانات در مکانی که غذا و امنیت پیدا می نماید، ماندگار می گردد. می گوید:بعضی از این حیوانات در خانه های اهالی پناه می گیرند.حیوانات این محدوده با اهالی خو گرفته اند و دیگر کمتر از آن ها می ترسند. محدوده جنگلی چیتگر و اطراف آن از قدیم زیستگاه حیواناتی همانند روباه بوده و هست. باید به خاطر داشت حیواناتی مانند روباه، نخستین ساکنان این محدوده بودند و ما انسان ها زیستگاه شان را از آنها گرفتیم. علاوه بر روباه، حیوانات بسیاری مانند طوطی، مرغ مینا، کلاغ، گنجشک و بعلاوه سنجاب در پهنه 950هکتاری جنگل چیتگر زندگی می نمایند، اما با حضور گردشگران بسیار در جنگل ها و اذیت و آزارهایی که گاهی نسبت به حیوانات اتفاق می افتد، زیست آنها به خطر افتاده است. این حیوانات در جنگل به علت متراکم بودن درختان لانه های خود را در شکاف صخره ها یا کُنده درخت های توخالی و زیر سکوهای بوستان می سازند و غذایشان را هم از جنگل تامین می نمایند، اما با زیاد شدن رفت وآمد به سیطره آنها، بعضی از گونه های غذایی کمیاب شده است.

میشه زار چیتگر، خانه قوچ مینیاتوری

قوچ های مینیاتوری گونه نایاب دیگری است که در جنگل چیتگر زیست می نماید و برای خود زیستگاه اختصاصی دارند. بعد از سال سکونت، این قوچ ها اهلی شده اند و دیگر با حضور گردشگران نمی هراسند و از دست آنها فرار نمی نمایند. حتی پا را فراتر گذاشته و به حصارها نزدیک می شوند تا از خوراکی های خوشمزه بی نصیب نمانند. گاهی می دوند و گاهی به سمت علفزار می روند. همین جنب وجوش قوچ های مینیاتوری برای شهروندانی که می خواهند ساعتی از تماشا آسمان خراش ها، آلودگی هوا و سر و صدای شهر خلاصی یابند، مجذوب کننده و خیره نماینده است. این میشه زار یکی از مجذوب کننده ترین و زیباترین مکان های تماشای در قطب گردشگری تهران به شمار می رود. این گونه منحصربه فرد از قوچ که دارای شهرتی جهانی است به عنوان ریزترین قوچ جهان یا قوچ مینیاتور شناخته می گردد.

دریاچه چیتگر و گونه های متعدد آبزی

پهنه آبی مجموعه فرهنگی، گردشگری دریاچه شهدای خلیج فارس با وسعت 130هکتار در شمال غرب کلانشهر تهران و در مجاورت بوستان جنگلی چیتگر از سال های گذشته میزبان گونه های مختلف پرندگان مهاجری است که هر سال از اروپای شرقی و شمال سیبری به ایران می آیند و قصد مهاجرت به عرض های جنوبی را دارند. در فصول سرد گروه کاکایی ها در دریاچه اتراق می نمایند و این روزها دریاچه شهدای خلیج فارس در غربی ترین بخش تهران، میزبان پرنده های مهاجری است که هزاران کیلومتر راه را طی نموده اند تا در بستر این دریاچه زمستانشان را پشت سر بگذارند. بنابر اعلام کارشناسان کلبه پرنده نگری دریاچه، تا به امروز 114 گونه از پرندگان مهاجر در مجموعه فرهنگی، گردشگری دریاچه شهدای خلیج فارس شناسایی شده است که 84 گونه از آن ها پرندگان مهاجری هستند که با توجه به فصل در دریاچه فرود آمده اند تا زمستان خود را در این مکان بگذرانند، اگر چه اوج حضور پرنده ها در اواخر زمستان است. از جمله پرندگان مهاجر دریاچه شهدای خلیج فارس اردک ماندارین است که خاستگاه اصلی آن جزایر ژاپن و نواحی شمالی چین است. این اردک در کناره مرداب ها، برکه ها و لا به لای بوته زارها لانه می سازد.

علاوه بر پرندگان مهاجر، حیوانات بومی نیز در دریاچه ساکن هستند. در واقع ماهی های موجود در دریاچه شهدای خلیج فارس با هدف آبزی پروری در این پهنه آبی رها نشده اند. وظیفه این ماهی ها یاری به حفظ کیفیت آب به وسیله تغذیه جلبک ها و ضایعات است. براساس مطالعات سایت پرنده نگاری و آبزی دریاچه شهدای خلیج فارس، حدود 18 گونه آبزی و ماهی، مثل قزل آلای رنگین کمان و کپور سرگنده جزوگونه های آبزیان این دریاچه شناسایی شده اند. علاوه بر این، 2 لاک پشت از گونه های لاک پشت دریایی بارها در دریاچه دیده شده است. بیشتر گونه های ماهیانی که شناسایی شده اند متعلق به خانواده کپور ماهیان مانند کپور نقره ای، کپور سرگنده، علفخوار و کپور معمولی هستند.

گونه ای از سیاه ماهی که از ماهیان بومی رودخانه کن محسوب می گردد هم به وسیله آب ورودی به دریاچه منتقل شده و در این محیط زیست می نماید. گونه سیاه ماهی و قزل آلای رنگین کمان، بومی حوضه آبریز کن و منطقه چیتگر نیست؛ احتمالاً این گونه ها نیز همراه ماهیان پرورشی یا به وسیله مردم به دریاچه راه پیدا نموده اند. می گردد گفت انواع ماهی ها از جمله مرواریدماهی، قفقاز، سیاه ماهی، سیاه ماهی معمولی، کاراس وحشی، کپور معمولی، ماهی حوض، تیزکولی، کپور نقره ای، کپور سرگنده، علفخوار، آمورنما، اسکار، گربه ماهی رفتگر، گربه ماهی سیاه گوش، گامبوزیا، پیرانا وماهی طوطی در دریاچه شهدای خلیج فارس شناسایی شده اند.

پرندگان مهاجر شناسایی شده در دریاچه شهدای خلیج فارس

کشیم کوچک، کشیم بزرگ، کشیم گردن سیاه، باکلان، بوتیمار، بوتیمار کوچک، کوکوی معمولی، مرغ حق، بادخورک، ماهی خورک، زنبورخوار، سبزقبا، هدهد، دارکوب باغی، چکاوک کاکلی، چلچله کوهی، پرستو، حواصیل شب، گاوچرانک، اگرت کوچک، چلچله دمگاه سفید، اگرت بزرگ، حواصیل خاکستری، حواصی ارغوانی، غاز خاکستری، تنجه، گیلار، اردک ارده ای، خوتکا، اردک سرسبز، فیلوش، خوتکا ابرو سفید، اردک نوک پهن، اردک سرحنایی، کورکور سیاه، طرلان، قرقی، پیغوی کوچک، سازکپه معمولی، ساکپه پا بلند، چنگر، چوب پا، آوست، سلیم طوقی کوچک، سلیم کوچک، سلیم خاکستری، تلیله کوچک، ابیا، آبچلیک خالدار، آبچلیک پا سرخ، آبچلیک تک زی، آبچلیک آواز خوان، فالاروپ گردن سرخ، کاکایی بزرگ، کاکایی کوچک، کاکایی سرسیاه، کاکایی صورتی، کاکایی نوک سبز، کاکایی خزری، کاکایی ارمنی، پرستو دریایی معمولی، پرستو دریایی کوچک، پرستو دریایی تیره، پرستو دریایی بال سفید، پیپت دستی، پیپت تالابی، الیکایی، صعوه ابرو سفید، دم سرخ سیاه، دم سرخ، توکا، توکای باغی، مگس گیر خالدار، مگس گیر سینه سرخ، چرخ ریسک سرآبی، چرخ ریسک بزرگ، سنگ چشم پشت سرخ، سنگ چشم خاکستری کو، سنگ چشم بزرگ، سنگ چشم کله سرخ، سهره جنگلی، سهره سبز و سهره سینه سرخ از جملهپرندگان مهاجر شناسایی شده دردریاچه شهدای خلیجفارس به شمارمی روند.