کاخ آپادانای شوش هخامنشی؛ تجسمی ناب از هنر و تاریخ ایران - وبلاگ اطلس وب

به گزارش وبلاگ اطلس وب، شهرستان شوش، بواسطه آثار و بناهای تاریخی برجای مانده از ایران کهن، شهرتی جهانی را از آن خود کرده است. کاخ آپادانا از جمله آثار تاریخی است که شکوه و عظمت تمدن و فرهنگ غنی ایران را به جهان و جهانیان عرضه می سازد. عمارتی کهن که گرد تاریخ، قدمتی به شکوه اقتدار را بر پیکرش ارزانی داشته و دهان هر جهانگرد و علاقه مند به تاریخ بشریت را به تحسین گشوده است. این عمارت تاریخی متعلق به دوران هخامنشیان، در سال 1380 و با شماره 3981 به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است. با خبرنگاران همراه باشید تا اطلاعاتی جامع و مفید در مورد تاریخچه و معماری این بنای بزرگ ایران کهن در اختیار شما دوستان قرار دهیم.

جغرافیای کاخ آپادانا

کاخ آپادانای شوش، در استان خوزستان، شهرستان شوش و در محدوده مربوط به قلعه شوش قرار گرفته است.به نظر می رسد که در نزدیکی این بنای تاریخی، مجموعه ای به نام کاخ فرانسوی ها که از طریق کشور فرانسه ساخته شده است، وجود دارد.اگر از اندیمشک، 40 کیلومتر در جاده ای سرسبز و زیبا رانندگی کنیم، به شهر شوش می رسیم که یکی از کهن ترین شهرهای جهان است. حفاری های باستان شناسی نشان می دهد که این منطقه در 9000 سال پیش از میلاد محل سکونت کشاورزان بوده، در 5000 سال پیش از میلاد مردم این مکان در قلعه زندگی می کردند و از 4000 سال پیش، اولین مکان روی زمین است که در آن زندگی شهری ایجاد شده است.

تاریخچه کاخ آپادانای شوش

شهر شوش که می توان از آن به عنوان یکی از قدیمی ترین منطقه ها مسکونی در ایران یاد کرد، دربرگیرنده وقایع تاریخی شگرفی از دوران حکومت پادشاهان و امپراتوران ایران کهن، همانند فرمانروایی پادشاهی هخامنشیان است. این خطه از کشور، پاسدار عمارات و آثار تاریخی باشکوه و ارزشمندی است که بیان کننده بخشی از هویت و فرهنگ غنی سرزمینی است بی نظیر که تاریخ شناسان، باستان شناسان و مورخان را به تبزرگ و نکوهش وا داشته است. باستان شناسان قدمت این شهرستان را به 4000 سال پیش از میلاد نسبت می دهند. پیشینه ای که تمدنی ناب از ایران کهن را برای آیندگان به ارمغان آورده است. به اعتقاد بسیاری از مورخان و کارشناسان تاریخی، اولین نشانه های تمدن بشری در شهرستان شوش، به دهکده ای تاریخی و متعلق به دورانی بالغ بر 7000 سال قبل از میلاد مسیح باز می شود و همین مسئله یکی از دلایل اهمیت و شکوه این منطقه در کشور و سراسر جهان به شمار می آید. کاوش گران و باستان شناسان به علت قدمت و اهمیت تاریخی شوش، همچنان به فعالیت ها و کاوش های خود در جستجوی بخشی دیگر از تاریخ و فرهنگ گذشتگان این سرزمین، ادامه می دهند.

بقایای ستون کاخ آپادانای شوش

خوشبختانه به نظر می رسد که محوطه تاریخی شوش در سال 2015 میلادی و در سی و نهمین اجلاس کمیته میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی سازمان ملل متحد (یونسکو)، به ثبت جهانی رسیده است. این مجموعه تاریخی را عماراتی همانند: کاخ شائور، کاخ آپادانا، دروازه شرقی، هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهای تاریخی دوران اسلامی، قلعه فرانسوی ها و تپه های آکروپول تشکیل می دهند. شهرستان شوش که در گذشته یکی از مهم ترین مراکز تمدن و فرهنگ حکومت های قدرتمند و باشکوه ایران کهن در نظر گرفته می شد، امروز نیز بواسطه آثار و عمارات ارزشمند تاریخی، از نظر کارشناسان تاریخی و باستان شناسان داخلی و خارجی، همچنان باابهت و قابل توجه محسوب می شود. کاخ آپادانای این شهرستان یکی از بناهای تاریخی ایران کهن به شمار می آید که در سال های 515 تا 521 قبل از میلاد به دستور داریوش کبیر (اولین پادشاه حکومت هخامنشیان) بر فراز عمارات به جای مانده از دوران عیلامی ها ساخته شده است. برخی از کارشناسان و باستان شناسان معتقدند، داریوش این کاخ را به عنوان اقامتگاه یا قصر زمستانی پادشاهان هخامنشی تاسیس کرده است.

بقایای سرستون کاخ آپادانا نگهداری شده در موزه شوش

برخی از مورخان و باستان شناسان، شهر شوش را در یکی از مراکز مهم مذهبی دوران حکومت داریوش معرفی کرده و علت انتخاب این مکان برای ساخت کاخ آپادانا را نیز همین امر می دانند. به نظر می رسد که آپادانا نام باستانی بناهایی است متشکل از تالارهایی با ستون های متعدد که می توان به کاخ آپادانای مجموعه تخت جمشید به عنوان نمونه ای جالب و ستودنی از این گونه عمارات، اشاره کرد. در سال 1849 کاوش ها و حفاری های متعددی بر آثار به جای مانده از شهر شوش، شروع شد که آثار شگفت انگیز و ارزشمندی از قرون مختلف ایران از جمله امپراتوری هخامنشیان، حکومت ساسانیان، دوران ایلامیان، دوران اسلامی و حتی به اعتقاد برخی از کارشناسان تاریخی، دوران قبل از تاریخ نیز از طریق کاوش گران کشف و ضبط شد. این در حالی است که به نظر می رسد پس از کاوش ها و بررسی های صورت گرفته از طریق گروهی از باستان شناسان فرانسوی به سرپرستی مارسال دیولافوا این مجموعه در سال 1880 میلادی کشف شد. متاسفانه در پی کشف این کاخ از طریق باستان شناسان فرانسوی، ستون ها و سرستون های کاخ بوسیله اره بریده و به کشور فرانسه انتقال داده شد. این در حالی است که تنها چند زیرستون در این منطقه به جای مانده و بیشتر اشیا کشف شده، به موزه لوور فرانسه منتقل و در آنجا نگهداری می شوند.تمامی آثار معماری کشف شده دوره هخامنشی از محوطه شوش،آجر لعابدار بی نظیری است که به نام پیتورسک گفته می شود .

جالب است بدانید که این کاخ 70 سال پس از کشف به ثبت ملی رسیده است. از نکات مهمی که در کاوش های صورت گرفته بر کاخ آپادانا وجود دارد، می توان به کشف کتیبه ای مربوط به دوران پادشاهی داریوش اشاره کرد که روی آن نوشته ای از قول داریوش حک شده که بیانگر شرح ساخت کاخ آپادانا است.

اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا ،آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.

کتیبه داریوش موزه لور

طبق نوشته حک شده در این کتیبه، به نظر می رسد که این کاخ، در سال های بعد از مرگ داریوش و در زمان سلطنت اردشیر اول (نوه داریوش) دچار حریق شده و پس از آن، از طریق اردشیر دوم (نوه داریوش) مورد بازسازی و بازسازی قرار گرفته است.

معماری کاخ آپادانای شوش

کاخ آپادانای شوش، به دستور داریوش کبیر، پادشاه حکومت هخامنشیان به مساحت 10 هزار و 434 متر مربع احداث شده است. معماری صورت گرفته در این مجموعه بزرگ، بسیار فوق العاده و قابل توجه است. معمار و طراحان این عمارت کهن بخش های مختلفی از جمله تالار بار عام، حرم سرا، دروازه ، کاخ پذیرایی و سه حیاط مرکزی را طراحی و ساخته اند. به نظر می رسد که دیوارهای بخش داخلی این کاخ با استفاده از آجر لعابدار ساخته شده است. این آجرها از طریق هنرمندان ایران کهن به نقوش سپاه جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی تزئین شده اند. آثاری که از این آجرها برجای مانده است، امروزه در موزه های کشورهای خارجی و داخلی نگهداری می شود. کارشناسان معماری معتقدند که طرح کاخ به صورت عمارتی است کوشک مانند که از 3 ایوان متشکل از چندین ستون که در بخش های شمالی، غربی و شرقی قرار گرفته اند، تشکیل شده است. مجموعه کاخ آپادانا از اتاق ها و تالارهای بسیاری برخوردار است که در حال حاضر تنها 110 اتاق و تالار آن از طریق کاوش گران و باستان شناسان کشف شده است. به نظر می رسد این کاخ از 6 حیاط برخوردار است که 3 حیاط بسیار وسیع در پیرامون محور شرقی و غربی احداث شده اند. این حیاط ها داخل کاخ آپادانا قرار گرفته و از طریق راهرویی بزرگ به قسمت شمالی متصل شده اند. 3 حیاط کوچک تر نیز در قسمت شمالی کاخ آپادانا طراحی و ساخته شده اند. طراحان این مجموعه تحسین برانگیز تاریخی، از طریق تعبیه این حیاط ها، روشنایی و تهویه اتاق ها و عمارات مختلف کاخ را تامین می کردند. در بخش مرکزی تالاری تعبیه شده که به تالار مرکزی مشهور است. کارشناسان معماری ابعاد این تالار را 58 *58 متر برآورد کرده اند. به نظر می رسد که این قسمت از کاخ، از36 ستون برخوردار است که ارتفاع این ستون ها بالغ بر 20 متر تخمین زده شده اند. جالب است بدانید که معماران و سازندگان این کاخ زیبا و تحسین برانگیز، ستون های کاخ را به صورت کله گاوی طراحی و ساخته اند. ایوان های این اثر تاریخی نیز متشکل از دو ردیف ستون است که تعداد هرکدام 6 عدد در نظر گرفته شده است.

از جمله نکات تحسین برانگیز و حیرت آور که معماران و طراحان ساخت این مجموعه تاریخی در نظر گرفته اند، حضور سکویی است که به نظر می رسد کاخ آپادانا روی آن ساخته شده است. همانگونه که می دانید، کاخ هایی که در مجموعه تخت جمشید، احداث شده اند، روی صفه ای از جنس سنگ قرار گرفته که به دامنه کوه رحمت معروفیت دارد. در واقع مسطح و هموار کردن چنین بخشی که بالغ بر 12 هکتار است، امری بسیار سخت و سنگین بوده است. کانال کشی روی چنین صخره ای سخت و طاقت فرسا به نظر می آید و این از هنر و استادی معماران و سازندگان این بنای بزرگ تاریخی محسوب می شود. این در حالی است که در کاخ آپادانای شوش، آن سوی هنر شگفت انگیز معماری را که در نوع خود جالب و ستودنی است، مشاهده خواهید کرد. چراکه در این مجموعه زیبا، صفه طبیعی همانند مجموعه تخت جمشید حضور نداشته و طراحان و سازندگان این کاخ، از سکویی مصنوعی استفاده کرده اند. اینجا است که شاهکار هنر معماری دوران حکومت هخامنشیان مشاهده می شود. معماران و باستان شناسان ابعاد این صفه مصنوعی را تقریبا برابر با ابعاد صخره مجموعه تخت جمشید برآورد کرده اند. به نظر می رسد، پس از مسطح و هموار شدن صخره مورد نظر، معماران و مهندسان بابلی طبق روشی با قدمت هزارسال، از خشت خام استفاده کرده و پی عمارت کاخ آپادانا را پایه ریزی کرده اند. قطعا این عملیات بسیار سخت و طاقت فرسا بوده و مدت زمان بسیاری را برای ساخت وساز آن در نظر گرفته اند.

موزه لور پاریس بخش آثار پارسی

شوش و مارسل و ژان دیولافوا (Marcel-August & Jane Dieulafoy)

مادام ژان دیولافوا همسر مارسل اوگوست دیولافوا (1843ـ 1920)، مهندس راه و ساختمان و باستان شناس فرانسوی بود و به همراه همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش های باستان شناسی سه بار به ایران سفر کردند. اولین مسافرت آن ها در سال 1881 به بنادر جنوبی ایران صورت گرفت. مادام دیولافوا مطالعات و مشاهدات اجتماعی و یافته های باستان شناسی همسرش را به صورت یادداشت های روزانه جمع آوری کرد و در دو کتاب جداگانه انتشار داد.

کتاب اول با نام مسافرت دیولافوا در ایران و شوش و کلده است.دیولافوا در در 20 اکتبر 1886 به دریافت مدال لژیون دونور نائل آمد.

ژان دیولافوا در کتاب خاطراتش راجع به کاخ آپادانای شوش می گوید:

دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شده است با تاسف تماشا می کردم. نزدیک دوازده هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین توده بزرگی ناممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضربه های وحشیانه به او زدم. سرستون در نتیجه ضربه های پتک مانند میوه رسیده از هم شکافت. یک تکه سنگ بزرگ از آن پرید و از جلوی ما رد شد، اگر با چالاکی خودمان را کنار نمی کشیدیم پایمان را خرد می کرد.

گاو سنگی شکسته شده از طریق دلافوا

قطعه سر گاسنگی شکسته شده در محوطه

معماران فرانسوی در سال 1844 میلادی دوباره پس از 4 سال به ایران سفر کردند و بدون در نظر گرفتن مفاد قرارداد با دولت ایران و با توسل به روش های غیر قانونی ، اشیاء مکشوفه و حتی اجزاء معماری را که جابه جایی آن ها به صراحت در توافق نامه ایران منع شده بود، به موزه لوور پاریس منتقل کردند. دربار قاجار که متوجه عهدشکنی دیولافوا شده بود، رسماً در این مورد به دولت فرانسه اعتراض کرد، اما دولت فرانسه این اعتراض را جدی تلقی نکرد و فقط برای رفع کدورت از شاه ایران دعوت کرد تا برای بازدید از نمایشگاه اشیاء مکشوفه در شوش به فرانسه سفر کند. این سفر سومین و آخرین سفر شاه قاجار به اروپا و فرنگستان بود که در سال 1307 هـ . ق / 1889 م. انجام شد. شاه از نمایشگاه اشیاء شوش در پاریس بازدید کرد و تحت تأثیر آن قرار گرفت و سرانجام از اعتراض خود صرف نظر کرد و مقدمات کار برای انعقاد قرارداد جدیدی درباره کاوش های فرانسویان در شوش فراهم آمد.

شیر بالدار موزه لور پاریس

شیر بالدار آجر لعابدار موزه لور پاریس

سربازان جاویدان هخامنشی آجر لعابدار موزه لور پاریس

آجرهای لعابدار با تصویر شیر شوش هخامنشی موزه لور پاریس سالن فیروزه

شوش هخامنشی موزه لور پاریس

اشیای باستانی پرشماری بوسیله این زوج از کاخ های هخامنشی داریوش بزرگ و اردشیر دوم در شوش به موزه لوور پاریس انتقال یافت که اکنون در معرض نمایش قرار گرفته است.

گردنبند طلا و فیروزه شوش هخامنشی موزه لور پاریس

دستبند طلا شوش هخامنشی موزه لور پاریس

ظرفسفالین لعابدار شوش هخامنشی موزه لور پاریس

آجر لعابدار هخامنشی شوش موزه لور پاریس

در ارائه این مقاله سعی شد نکاتی جامع و مفید در مورد معماری و تاریخچه مجموعه کاخ آپادانای شوش در اختیار شما عزیزان و علاقه مندان تاریخ و معماری ایران کهن قرار دهیم. امید است که توانسته باشیم به این مهم دست یابیم.

منابع: wikipedia|isfahan|radiofarhang

louvre

منبع تصاویر: سایت موزه لور پاریس